تأثیر وقایع اقلیمی ‌حدی بر فرایندهای ژئومورفولوژیکی بادی از منظر نظریه کاتاستروفی (مطالعه موردی: جلگه غربی مکران)

نظریه کاتاستروف، روش مناسبی را برای مدل‌سازی سیستم‌های دینامیکی که با تغییرات ناگهانی همراه هستند، ارائه می‌کند. از وقایع اقلیمی‌که تأثیرات زیادی بر پوشش گیاهی بیابان‌های ساحلی جنوب شرقی کشور بر جا گذاشت، طوفان گونو است؛ چنین بارش‌هایی با شدت کمتر در فروردین 1393 نیز در شهرستان جاسک به وقوع پیوست. این مقاله سعی دارد ارتباط بین وقایع اقلیمی‌حدی و تغییرات ناشی از آن‌ها در وضعیت خاک و پوشش گیاهی منطقه سدیچ - جگین به عنوان بخشی از جلگه غربی مکران را با فرایندهای ژئومورفولوژیک بادی منطقه مطالعه کند. داده‌های تحقیق شامل توزیع فضائی لندفرم‌های ژئومورفولوژی، آمار بارندگی منطقه و امتیاز عوامل سنگ‌شناسی، شکل اراضی، باد، خاک، پوشش گیاهی، اشکال فرسایش بادی، رطوبت خاک، نوع و پراکنش نهشته‌های بادی و مدیریت اراضی در هر یک از لندفرم‌ها است. از نقشه‌های زمین‌شناسی، توپوگرافی، تصاویر ماهواره‌ای، مدل اریفر و معادلات رابطه پوشش گیاهی با بارندگی نیز به عنوان ابزار استفاده شد. با استفاده از معادلات پوشش- بارندگی، تغییرات پوشش گیاهی منطقه در نتیجه وقایع اقلیمی‌طوفان گونو و بارندگی‌های فروردین 1393، برآورد گردید. فرسایش بادی در بازه زمانی قبل و بعد از وقایع گونو و بارش‌های فروردین 93 نیز با استفاده از مدل اریفر و معادلات پوشش- بارندگی مورد ارزیابی قرار گرفت. ابتدا تأثیر تغییرات ایجادشده در وضعیت پوشش گیاهی بر عملکرد فرسایش بادی منطقه محاسبه‌شده و سپس وضعیت جدید فرسایش بادی پس از وقایع حدی اقلیمی‌به کمک معادلات پوشش- بارندگی و مدل اریفر برآورد گردید. بر طبق یافته‌ها، وقایع بارشی استثنائی هرچند باعث کاهش فاحش رسوب‌دهی بادی لندفرم‌ها در جلگه غربی مکران شده است، لیکن این تغییر چنان بزرگ نیست که باعث تغییر در عملکرد فرسایشی باد بر سطح جلگه شود؛ لذا از منظر فرایندهای بادی نمی‌توان این وقایع را در شمار وقایع کاتاستروفی طبقه‌بندی کرد.